گزارشی جوانان خوز از روایت مادر سردار هور؛ به قلم سمیه همت پور
بسم اللّٰه الرّحمن الرّحیم
به همه می گویم من مادر دو تا شهیدم؛ حاج قاسم و حاج علی!
سردار علی هاشمی فرمانده قرارگاه سری نصرت و ایده‌پرداز عملیات خیبر بود. ثمره اجرای عملیات خیبر، تصرف دو جزیره شمالی و جنوبی مجنون با ۵۸ حلقه چاه نفت بود؛ عراق که برای باز پس گرفتن جزیره مجنون یک حمله سراسری را سازماندهی کرده بود به سمت این جزیره تاخت و علی هاشمی و یارانش که در مجنون بودند مورد حمله بالگرد‌های عراقی قرار گرفتند. هیچ کس به درستی نمی‌داند که آن واپسین لحظات عروج چه شد. شاهدان می‌گفتند که هلی‌کوپترهای عراقی در فاصله کمی از قرارگاهِ خودی به زمین نشسته‌اند و حاج علی و همراهانش از قرارگاه خارج شده و در نیزارها پناه گرفتند.
پس از آن، جستجوی دامنه‌داری برای یافتنِ علی هاشمی آغاز شد اما به نتیجه ای نرسید. از طرف دیگر، بیم آن میرفت که اِفشای ناپدید شدن یک سردار عالی رتبه ی سپاه، جان او را که احتمالا به اسارت درآمده بود به خطر بیاندازد، به همین سبب تا سال‌ها پس از پایان جنگ، نام حاج علی هاشمی کمتر بُرده میشد و از سرنوشت احتمالی او با احتیاط فراوانی سخن به میان می‌آمد تا این که پیکر مطهر یوسفِ هور در اردی بهشت ماه سال ۸۹ در آغوش منتظران وصالش تشییع شد. فرمانده‌ای که وقتی از حاج قاسم سلیمانی پرسیدنده بودند: «آیا شما در جنگ، نیروی علی هاشمی بودی؟» او محکم جواب داد «نه!» و بعد از مکثی گفت: «من نیروی مجید سیلاوی بودم و مجید سیلاوی نیروی علی هاشمی بود. مگر نیروی علی هاشمی بودن الکی بود؟»
چهارم تیر ماه، سالگرد شهادتِ این سردارِ گمنام و بی ادعای ایران است. به همین بهانه با زکیه اهوازیان مادر شهید علی هاشمی ملقب به ننه علی درباره روزهای پر فراز و نشیب زندگی شهید علی هاشمی به گفت و گو نشستیم که ماحصل آن در پی می آید:
چهارده سالم بود که رفتم خانه شوهر. یک سماور حلبی، یک دست لحاف، چندتا بشقاب و قاشق و یک چمدان کوچک لباس را گوشه یکی از اتاق های اجاره ای خانه ای در منطقه عامری اهواز چیدیم و زندگی مشترک مان شروع شد. من و شوهرم و مادر و خواهرها و خاله و شوهرخاله‌اش، همه کنار هم زندگی می کردیم. اولین بچه‌ام علی بود. نامش را برادر شوهرم انتخاب کرد. خواب دیده بود آدم بزرگ و نورانی به خانه مان آمده و گفته شما به زودی صاحب فرزندی به نام علی می شوید. پدرش قبول کرد و گفت اگر بچه پسر بود اسمش را علی می گذاریم. ما عربها به اولین بچه می گوییم «فَکَّت عین» یعنی چشم روشنی. علی که به دنیا آمد چشمم روشن شد. زندگی مان با آمدن بچه خیلی قشنگ تر شد. نمی فهمیدم روزها چه طور می گذرند. یکی از زنهای فامیل یک گهواره فلزی به ما داده بود. رنگش کردیم و علی را گذاشتیم داخلش. گهواره را تکان میدادم و برایش لالایی می‌خواندم. علی که به دنیا آمد سنم خیلی کم بود. بچه بودم. علی مثل همبازی بود برایم. شوهرم مَرد خوبی بود و هوای ما را داشت اما بیشتر اوقات خانه نبود. اهل کار و تلاش و رزقِ حلال بود. صاحب کارهایش می گفتند جاسم دستش پاک است؛ حلال و حرام می فهمد. وضع زندگی مان خیلی خوب نبود اما دلم خیلی خوش بود. چند وقت بعد شوهرم بیکار شد. بعد از آن راننده یک آقا مهندسی شد که کارخانه داشت اما طولی نکشید که دوباره بیکار شد. با اینکه مرد باجنمی بود اما هرچه دنبال کار گشت؛ بی فایده بود. دست من و علی و خواهر کوچکش را گرفت و رفتیم تهران و بعد از آنجا به مازندران. کنار دریا یک خانه کوچک و نمور گرفتیم. روزی نبود که زیر رختخواب هایمان مار پیدا نکنیم. هر روز با ترس و لرز سراغ بچه ها می رفتم ببینم اتفاقی برایشان افتاده یا نه. آرامش از زندگی ام رفته بود ولی چاره ای نبود با همان وضع زندگی مان را ادامه دادیم. من یتیم بودم و پدر نداشتم. فقط شش تا برادر داشتم. پنج تا ناتنی و یکی تنی که هر کدام شان قد ده تا برادر، خوبی و غیرت داشتند. یک بار یکی از برادرهایم که آن موقع کارمند بود آمد دیدن مان. وقتی اوضاع زندگی مان را دید خیلی ناراحت شد و به پدر علی اصرار کرد برگردیم اهواز. آقاجاسم چیزی نگفت اما معلوم بود سکوتش نشانه رضایت است. برادرم دستش را گرفت و گفت: «نگران نباش! خدا کمک می کنه فعلا یه ماشین میگیریم که خرجتونو دربیاره. بعدش هم فکری برای یه اتاق یا خونه جدا می کنیم. با نداری میشه ساخت اما غربت و تنهایی درد بی دواست.» قند توی دلم آب شد. خدا خیرش بدهد تا همین الان به روحش رحمت می‌فرستم.
بارمان را بستیم و برگشتیم اهواز. با قرض و قوله و کمک برادرم ماشینی گرفتیم و شوهرم با آن مشغول به کار شد. علی دیگر بزرگ شده بود و مدرسه می رفت؛ بچه‌های بعدیم فاصله سنی شان با هم کم بود. با علی، شدند ده تا البته عمر همه شان به دنیا نبود. چهار تا دختر و سه تا پسر.
چند وقت بعد آقاجاسم در بهداشت هفده شهریور کار پیدا کرد. پول روی پول گذاشتیم و یک زمین توی حصیرآباد خریدیم. مدرسه علی هفده شهریور بود و خانه ما حصیرآباد. خیلی دور بود. بهش کرایه می دادم که سوار اتوبوس شود اما پیاده میرفت و هر روز کرایه ماشین را پیش خودش قایم می کرد. وقتی از مدرسه برمی گشت سینی بزرگ ورشو را بر می داشت و زولبیا بامیه هایی که می پختم را با حوصله توی سینی می چید و می بُرد بازار که بفروشد. شش یا هفت ساله بود اما همه کار می کرد که کمک حالِ ما باشد؛ حتا آب خنک درست می کرد و می فروخت. برای خودش چیزی نمی خواست. بهانه نمی گرفت و درخواستی هم نداشت. آدم منظمی بود. خوب از وسایلش مراقبت می کرد. وقتی برایش چیزی می خریدم تا جایی که آن وسیله قابل استفاده بود از آن استفاده می کرد حتا اگر لباس یا کفشهایش پاره میشد به ما چیزی نمی گفت تا خودم می فهمیدم.
از بازار که بر می گشت پول ها را میداد دستم. قرآنش را بغل می گرفت و می رفت مسجد. قالی‌ها را پهن می کرد. آن موقع مسجد آبخوری نداشت. حِبابین داشت؛ کوزه‌های سفالی بزرگ که آب را خنک نگه می داشتند. حِبابین را پُر از آب می‌کرد تا نمازگزارهایی که روزه‌اند یا تشنه، گلویی تازه کنند. علی خدمت به مردم را خیلی دوست داشت.
یک روز زن همسایه صدایم کرد. سرش را چسباند به گوشم و آرام گفت: «ننه علی! پنج هزار هم ندارم نون بخرم برای صبحونه بچه‌هام، گُشنه نَرَن مدرسه.» من که هیچ پولی در خانه نداشتم خجالت‌زده دستم را گذاشتم روی دهانم. نگاهم را به زمین انداختم و سرم را تکان دادم؛ یعنی شرمنده ام … دلم خیلی شکست. علی که دید به هم ریختم دوید سمتم. گفت: «یوما اینطور نکن!» گفتم: «ولله شرمنده ام؛ هیچ پول ندارم» پرید سمت اتاق و با چند اسکناس پول برگشت: «عینی یوما! من ده هزار دارم. پنج هزار بده به زن همسایه که صبحونه بده بچه‌هاش. پنج هزارم برای خواهر برادرام که ناهارشونو آماده کنی.» پول را گرفتم و گذاشتم روی سرم. از خوشحالی گریه ام گرفته بود؛ دستم را بالا بردم و خدا را شکر کردم بعدش نگاه علی کردم و پرسیدم: «قربونت برم مامان از کجا آوردی؟» گفت: «همین کرایه رو که میدی پیاده میرم و میام. نگه داشتم برای روز مبادا. اینم یه روز مباداست دیگه!» بغلش کردم و پیشانی اش را بوسیدم.
علی پسرم اهل ورزش بود و فوتبال خیلی دوست داشت. شده بود کاپیتان محل! وقت اذان که می شد بازی را تعطیل می کرد و خودش کنار زمین فوتبال اذان می گفت. در کنار فوتبال، ورزش های رزمی هم یاد می گرفت. من همه اش مشغول پُخت و پز و بچه داری و کارهای خانه بودم و از درس و مدرسه اش خبر نداشتم اما بچه های همسایه که می آمدند خانه مان می گفتند علی شاگرد زرنگ مدرسه است. یک مدتی کلاس زبان می رفت و با خط خودش تابلویی در خانه زده بود و رویش نوشته بود: «تقویتی درس زبان در مسجد امام علی علیه السلام ساعت ۲ تا چهار ساعتی ۱۰تا صلوات قبولی با خدا» با این کارش خیلی از بچه های محل جذب مسجد شدند. آن زمان در حصیرآباد هر خانه ای چندتا بچه قد و نیم قد داشت. خیلی از بچه های حصیرآباد علی را به عنوان الگوی خودشان قبول داشتند. علی یک جورهایی رهبر بچه های محل بود.
میرفت مدرسه و می آمد، سرش پایین بود. همسایه مان می گفت: «بی‌بی این علی چرا همه‌اش سرش پایینه؟ من نگاه بچه‌ها میکنم وقتی از مدرسه برمیگردن. همدیگه رو میزنن. در خونه‌ی مردمو میزنن فرار میکنن. تو خونه‌ها رو سَرَک میکشن. اما علی سرش پایینه. حتی با خودش نمیگه ممکنه کسی سنگ بزنه. ماشینی دور از جونش بهش بخوره» بهش گفتم: «یوما! راه میری سرتو بالا بگیر. یه وقت زبونم لال به دری دیواری نخوری. ماشین بهت نزنه. کسی بهت سنگ پرت نکنه» خندید و با چشم های قشنگ و معصومش نگاهم کرد و گفت: «قسمت باشه سنگ بم بخوره می خوره. قسمت باشه تصادف کنم ماشین بم می خوره. اما شما بگو، اگه من سرمو بلند کردم و دختر همسایه‌مون دم در بود؟ اگه چشمم خورد به زن همسایه‌مون؟ چی بگم به خدا؟» همیشه میگفت «چی بگم به خدا؟»
یادم هست خورشت قیمه و قورمه سبزی خیلی دوست داشت. سبزی را به عشق علی می خریدم، پاک می کردم و می پُختم. یک روز سفره را پهن کردم که باهم غذا بخوریم. کسی خانه نبود. خودم و خودش بودیم فقط. مُدام سر به سرم می گذاشت طوری که خنده از دهانمان نمی افتاد. غذا را کشیدم و گذاشتم مقابلش؛ تا بسم الله گفت و خواست قاشق اول را دهان بگذارد زنگ خانه را زدند. گفتم بنشین غذایت را بخور خودم باز می کنم. علی بلند شد و گفت: «کیه؟» صدای نازکی از پشت در آمد. گفتمش: «یوما، فقیره» گفت: «قدمش روی چشم. بگو بیاد داخل» هرچه تعارف کردیم آن بنده خدا داخل خانه نیامد. ایستاد توی حیاط. علی موکت را همان جا پهن کرد بشقاب برنج و کاسه خورشت سبزی خودش را برداشت و گذاشت جلوی آن فقیر و رفت توی اتاق شروع کرد به خوردن نان و سبزی. صدایش کردم: «یوما، قربونت، قابلمه پر از غذاست، یه بشقاب دیگه واست میکشم» گفت: «ممنون مامان. من سهم غذامو دادم. این غذای برادرامه. مگه نون و سبزی چشه؟ همینو می خورم سیر میشم.» هر چه بگویم از علی کم گفتم. من که سواد نداشتم. خیلی چیزها را بلد نبودم. علی خودش، خودش را تربیت کرد.
بعد از مدتی که در حصیرآباد زندگی کردیم بهداشت اعلام کرد که به کارمندانش در منطقه رسالت خانه می دهد. خانه که چه عرض کنم؛ چهارتا دیوار بالا رفته بود نه برقی داشت نه آبی نه گازی. جنگ تازه شروع شده بود. آن موقع دیگر علی مردی شده بود برای خودش اما بقیه بچه‌هایم که کوچک‌تر بودند از موشک میترسیدند. وقتی آقاجاسم پیشنهاد داد برویم توی خانه های رسالت با جان و دل پذیرفتم. علی گفت: «یوما چه کاریه؟ مگه موشک اونجا نمیرسه؟» گفتم: «نگرانتونم. چه کنم؟ دست خودم نیست. مجبورم اینور اونور بچه‌هامو بکشونم که از موشک های صدام در امان باشن» آقا جاسم از طایفه هاشمی‌ها بود. عموهایش «اِمویلحه» زندگی میکردند. وقتی دید از ترس جانِ بچه ها مثل مرغ سرکَنده دور خودم می گردم؛ رفت در روستا برایمان خانه ای گرفت تا از موشک ها در امان باشیم. می گفت اِمویلحه باشیم خیالش راحت‌تر است. مثل همیشه قبول کردم و اعتراضی نداشتم حاضر بودم هرکاری کنم که بچه هایم آسیبی نبینند.
آن روزها علی کمتر خانه بود. بیشتر می رفت منطقه. خط مقدم. کارهای زیادی می کرد. با سن کَم اش آن قدر همه چیز را خوب بلد بود که همه فرمانده ها قبولش داشتند. به من زیاد چیزی نمی گفت اما می دانستم کارهای مهمی توی جبهه انجام می دهد. الهی دور قد و بالایش بگردم. کور بشوند این چشم هایم از غصه‌ی نبودنش. خدا می داند این همه سال از نبودنش گذشته اما داغش هنوز برایم مثلِ روزِ اول تازه است.
یک روز از منطقه برگشت خانه. دید دوباره جابجا شدیم. خندید. خم شد و دستم را بوسید و گفت: «ها یوما! اینجا فرار کردی؟» سرش را بوسیدم و با اخم گفتم: «من فرار نکردم! پدرت منو آورد» سرش را تکان داد و با همان شوخ طبعی همیشگی اش گفت:«فکر کردی اینجا موشک نمیرسه؟ کجایی یوما؟ شرکت ویس اینجاست. موشکا اول همه میوفتن اینجا! دلت خوش اومدی پناه بگیرید اما اینجا مرکز موشکا و خمپاره‌هاس!» لیوان شربت لگاحی که برایش درست کرده بودم را سر کشید. نشست جلوی در و بند پوتین های خاکی اش را بست. همان طور که سرش پایین بود گفت: «من دارم میرم جلسه، عصر که برگشتم آماده بشید برمی‌گردیم حصیرآباد» پدر علی تازه سرخوش شده بود از خانه‌ی اِمویلحه. گاو خریده بود تا شیرش را بدوشم. تنور گرفته بود که نان بپزم؛ اما من کم طاقت شده بودم از دوری علی. از خدا خواسته به آقاجاسم گفتم: «علی گفته اینجا خطرناکه. باید برگردیم حصیرآباد» اسم علی که می آمد پدرش هم حرفی نمی زد. دوباره برگشتیم حصیرآباد.
علی که از جلسه برگشت گل از گلش شکفت. نشست روبه‌رویم و گفت: «یوما من همه‌اش منطقه‌ام. تنها فرصت کوتاهی که پیش میاد، جلسه‌های اهوازه. دو دقیقه میخوام بیام ببینمت. آخه چطور یه روز تمام تا اِمویلحه بکوبم این همه راهو؟» دست هایم را باز کردم و گذاشتمش توی آغوشم. علی هم سرش را چسباند به سینه‌ام و هر دو های های گریه کردیم. دل مان تنگ شده بود. خیلی همدیگر را دوست داشتیم. بیش تر از این که مادر و پسر باشیم دوتا دوست بودیم برای همدیگر. علی خیلی مراقب من بود و من هم حاضر بودم جانم را فدایش کنم. علی گوهر بود. خیلی ها هنوز علی را نمی شناسند. خیلی ها هم وقتی هنوز پیکرش توی هور پیدا نشده بود می آمدند و زخم زبان می زدند. خدا خیرشان ندهد. آن ها که به خیانت نیز متهمش کردند آتش جهنم را برای خودشان خریدند. علی یک مُجاهد واقعی بود. دلش می سوخت برای مملکت و دین و اسلام.
علی که شهید شد؛ دنیا از جلوی چشمم افتاد. وقتی حاج قاسم می آمد خانه مان انگار علی را می دیدم و دوباره زنده می شدم. همیشه می گفتم حاج قاسم پسر خودم هست. فرقی ندارد با علی. حاج قاسم وقتی می آمد اهواز می گفت «باید برم خونه‌ی مادر شهید علی هاشمی» می گفت «صبحونم باید با یوما باشه» وقتی در را باز می کردم طوری می خندید که دندان های قشنگش پیدا می شد. از جلوی در صدایم می زد: «مادر مادر مادر…» با سوز اسمم را صدا می زد. وقتی می رسید در اتاق دست هایش را به حالت دعا به آسمان می رساند و می گفت: «خدا رو شکر دیدمت. مادر» از وقتی علی بود تا بعد از شهادتش، حاج قاسم پایش را از این خانه نبُرید. در تمام ۲۲سال بی خبری که خیلی از نزدیکان علی نه تنها سراغی از ما نمی گرفتند بلکه جرات نداشتند اسم علی را بر زبان بیاورند حاج قاسم می آمد دیدنم.
بهش می گفتم: «سر چشممی مادر» مثل علی برایش سفره می انداختم. خدا می داند بین حاج قاسم و حاج علی فرق نمی گذاشتم. خبر شهادتش را که شنیدم انگار یک بار دیگر علی را از دست داده بودم. علی که شهید شد انگار یک پاره از وجودم را با خود برد. حاج قاسم هم تکه دیگری از وجودم را کَند. اگر الان حاج قاسم و پسرم علی اینجا نشسته بودند می گفتم حلالتان کردم. الان هم حاج قاسم را مثل علی ام دعا می کنم و برایشان نماز می خوانم. حاج قاسم یک چیز دیگر بود. همه شهدا خوبند اما قاسم پسرم بود. وقتی در قاب در میدیدمش انگار حاج علی را دیده بودم. حاج قاسم که می آمد عطر علی را می آورد. الان هم عکس حاج قاسم و حاج علی را گذاشتم کنار هم. به همه هم می گویم که من مادر دو تا شهیدم؛ حاج قاسم و حاج علی. کور بشوند این چشم هایم از غصه‌ی نبودنشان …
پایان متن/
